Giết chết tư duy

Những nhược điểm thường cản trở tư duy sáng tạo là thái độ tiêu cực khi đối diện với vấn đề:

- Lý trí thường tư duy theo cách quen thuộc với các giải pháp có sẵn trong quá khứ, khư khư với tư duy theo lối mòn, không thoát khỏi lề thói cũ, trong khi mỗi vấn đề phát sinh đều có những khác biệt nhất định đòi hỏi thay đổi cách nghĩ cách làm.

- Quá sùng bái vào kinh nghiệm đã tích lũy, nên vội kết luận là vấn đề có thể giải quyết bằng giải pháp quen thuộc mà không thấy mỗi vấn đề đều có những khác biệt nhất nào đó, vì bất kỳ kinh nghiệm nào cũng chỉ có phạm vi ứng dụng nhất định.

- Kết luận vội vã vấn đề có thể giải quyết bằng biện pháp quen thuộc.

- Thói quen tấn công ngay vào vấn đề và chộp giải pháp đầu tiên vừa nảy ra trong đầu mà chưa cân nhắc thấu đáo mọi khía cạnh của vấn đề.

-Tự mãn với những thành quả đạt được và cách làm của mình, chủ quan với kiến thức của mình.

-Khi đối diện vấn đề khó khăn, phức tạp thì lập tức cho rằng mình không có khả năng giải quyết hay vấn đề đó không ai có thể giải quyết được.

- Cho rằng vấn đề chỉ có một cách giải quyết duy nhất và người ta đã giải quyết tốt rồi, mình cứ làm theo, chẳng cần phải tìm tòi gì thêm. Đó là kiểu tư duy điển hình của những kẻ theo đuôi.

-Quá lo nghĩ về những khó khăn thiếu thốn, nên buông xuôi mà không thấy rằng  “trong cái khó ló cái khôn”, nên đó cũng là cơ hội để tìm ra giải pháp sáng tạo,

-Định kiến, bảo thủ, giáo điều, nhìn vấn đề phiến diện.

-Sợ thất bại, không dám vượt ra khỏi “vỏ ốc an toàn”, chấp nhận một cuộc sống tầm thường vốn có.

-Thiếu tầm nhìn.
Năm 1899, Charles H. Duell, trưởng Văn phòng cấp bằng sáng chế Hoa Kỳ đề nghị giải thể cơ quan của mình vì cho rằng: “Mọi thứ có thể phát minh được đã được phát minh hết rồi”. GS. Samuel Pierpont Langley đã bị cười nhạo là kẻ mơ mộng hão huyền khi đề nghị quốc hội Hoa Kỳ tài trợ cho việc thiết kế máy bay, vì vào thời ấy, người ta tin rằng những gì nặng hơn không khí không thể bay được. Còn Napoleon Bonaparte đã cười nhạo Robert Fulton khi ông này thông báo là máy hơi nước có thể giúp chế tạo ra những con tàu đi ngược gió. Napoleon bảo rằng ông ta không có thời gian cho các trò đùa ngớ ngẩn. Đó là điều đáng tiếc cho nước Pháp, vì nếu ứng dụng sáng chế trên vào thời kỳ đó thì nước Pháp chứ không phải Anh thống lĩnh các đại dương. Bố của Henry Ford cho rằng con mình ngu ngốc khi từ bỏ chỗ làm thuận lợi để nghiên cứu “loại xe không cần ngựa kéo”. Nếu Ford nghe theo lời ông bố thì nước Mỹ đã không dẫn đầu trong công nghiệp sản xuất ô-tô.

 Ngoài ra còn có không ít khó khăn có thể phát sinh từ cộng đồng:

 

- Kết luận rút ra được từ tư duy phê phán mâu thuẩn với ý kiến lãnh đạo – dễ bị cho là sai, không trung thành.

- Ý kiến khác biệt với suy nghĩ của đa số - dễ bị quy chụp là lập dị và bị bác bỏ ngay lập tức.

- Khi mạnh dạn nói “điều đó tôi không biết, không thể” – dễ bị cho là kém hiểu biết, năng lực kém.

- Thay đổi ý kiến khi phát hiện mình sai – dễ bị cho là không kiên định.

-Khó chấp nhận những ý tưởng khác thường. Cái giá của việc ngăn trở ý tưởng sáng tạo có thể là sinh mạng của rất nhiều người. Đại dịch do bệnh thiếu vitamine C xảy ra ở châu Âu từ giữa thế kỷ 16 đã giết chết nhiều thủy thủ trên các tàu viễn dương. Đến giữa thế kỷ 18 bác sĩ James Lind khẳng định bệnh có thể được loại trừ bằng uống nước chanh. Mặc dù đó chỉ là biện pháp rất đơn giản, nhưng vì nó quá mới mẻ, nên mãi đến cuối thế kỷ 18 hải quân Anh mới chấp nhận điều đó, sau khi có hàng chục ngàn thủy thủ bỏ mạng trên biển chỉ vì thiếu vitamine C.

Xu hướng tư duy về cách tiếp cận vấn đề quyết định khả năng tìm ra giải pháp sáng tạo hoặc một kết quả tầm thường hay bị cuốn vào vòng xoáy của những rối rắm mới phát sinh do cách làm không thích hợp.